تأسیس شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در ایران
مرجان طهرانی کارشناسی حقوقی و قراردادی :
«آییننامه اجرایی نحوه تأسیس و عملیات شعب بانکهای خارجی در ایران» مورخ 28/12/1387 مصوب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و «دستورالعمل اجرایی نحوه تأسیس، فعالیت، نظارت و تعطیلی شعب بانکهای خارجی در ایران» مورخ 16/02/1388 مصوب هیئت عامل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، نواقص و محدودیتهای فراوانی را در زمینه تأسیس و فعالیت شعب بانکهای خارجی دارا بود.
نظر به ایجاد تحول در تعاملات بینالمللی و ضرورت اصلاح و بازنگری مقررات فوقالذکر مطابق با شرایط و مقتضیات کنونی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دستورالعمل واحدی را تحت عنوان «دستورالعمل نحوه تأسیس، فعالیت، نظارت و تعطیلی شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در ایران» تدوین و به شورای پول و اعتبار تقدیم نمود. دستورالعمل مذکور در تاریخ 24/07/1397 به تصویب شورای پول و اعتبار رسید. بر این اساس ضمن اصلاح و بهروز رسانی مقررات مذکور ، زمینه و شرایط ورود بانکهای معتبر بینالمللی به ایران تسهیل و تسریع شده است.
اصلاحات لحاظ شده در دستورالعمل مصوب و تفاوت آن با آییننامه و دستورالعمل پیشین به شرح ذیل میباشد:
شرایط و سرمایه مورد نیاز تأسیس شعبه
تأسیس شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در ایران :
الف) طبق آییننامه مصوب 1387و دستورالعمل مصوب 1388، بانک خارجی پس از گذشت 5 سال از تاریخ شروع فعالیت میتواند به تأسیس شعبه مبادرت نماید. در دستورالعمل جدید علاوه بر تأسیس شعبه، تأسیس دفتر نمایندگی نیز پیشبینی شده است. جهت تأسیس شعبه یا دفتر نمایندگی بانک خارجی، باید حداقل پنج سال از تاریخ شروع فعالیت بانک خارجی متقاضی تأسیس شعبه و سه سال از تاریخ شروع فعالیت بانک خارجی متقاضی تأسیس دفتر نمایندگی گذشته باشد. همچنین مطابق دستورالعمل جدید، تاییدیه مرجع نظارتی کشور مبدا مبنی بر برخورداری بانک متقاضی از ثبات و سلامت مالی و تطبیق فعالیتهای آن با الزامات مالی بینالمللی نظیر مقررات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم نیز ضروری است. (ماده 5 دستورالعمل نحوه تأسیس، فعالیت، نظارت و تعطیلی شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در ایران)
ب) مطابق با دستورالعمل جدید برای مدیر شعبه یا دفاتر نمایندگی شرایط عمومی نظیر: اقامت در ایران، نداشتن سابقه محکومیت قطعی به ارتشاء، اختلاس، خیانت در امانت، کلاهبرداری، پولشویی و فرار مالیاتی و شرایط تخصصی درنظر گرفته شده است. صلاحیت تخصصی مدیر شعبه باید به تشخیص بانک مرکزی برسد. (ماده 6 دستورالعمل مصوب 1397)
ج) مطابق آییننامه مصوب 1387 و دستورالعمل اجرایی مصوب 1388، حداقل سرمایه اعطایی بانک خارجی به شعبه در ایران 5 میلیون یورو بوده است. این در حالی است که در دستورالعمل جدید تأسیس شعبه توسط بانک خارجی در قالب شعبه نوع اول و شعبه نوع دوم امکانپذیر است و حداقل سرمایه اعطایی آنها متفاوت است. شعبه نوع اول میتواند نسبت به انجام عملیات بانکی و ارائه خدمات بانکی اقدام نماید و حداقل سرمایه اعطایی آن 10 میلیون یورو میباشد. شعبه نوع دوم مطلقا مجاز به دریافت سپرده نیست و صرفا میتواند به اعطای تسهیلات و ارائه خدمات مبادرت نماید و حداقل سرمایه اعطایی آن 5 میلیون یورو است. (ماده 7 دستورالعمل مصوب 1397)
فرآیند تأسیس شعبه
تأسیس شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در ایران :
مطابق آییننامه مصوب 1387 شعبه یا دفتر نمایندگی بانک خارجی صرفا ملزم به اخذ مجوز تأسیس از بانک مرکزی بوده است. در دستورالعمل اجرایی مصوب 1388 شعب ملزم به اخذ موافقت اصولی، مجوز تأسیس و مجوز فعالیت میباشند. طبق دستورالعمل جدید نیز صدور اجازهنامهها در سه سطح موافقت اصولی، اجازهنامه تأسیس و اجازهنامه فعالیت توسط بانک مرکزی برای شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در نظر گرفته شده است. بر این اساس شعبه یا دفتر نمایندگی بانک خارجی پس از ارسال مدارک و انجام اقدامات تصریحشده در دستورالعمل نسبت به اخذ موافقت اصولی اقدام مینمایند. درصورتی که سرمایه اعطایی آن به طور کامل نزد بانک مرکزی تودیع شده باشد، مشخصات مدیران پیشنهادی شعبه اعلام و محل فعالیت شعبه تعیین و ارائه تأییدیه بلاشرط نیروی انتظامی ایران در خصوص محل مزبور ارائه شده باشد، بانک مرکزی در خصوص صدور اجازهنامه تأسیس اتخاذ تصمیم مینماید. (ماده 8 و 12 دستورالعمل مصوب 1397) این در حالی است که در دستورالعمل اجرایی مصوب 1388 جهت صدور مجوز تأسیس توسط بانک مرکزی، تودیع کل سرمایه اعطایی توسط بانک خارجی کفایت میکرد.
مطابق دستورالعمل جدید شعبه بانک خارجی پس از ثبت در مرجع ثبت شرکتها نسبت به ارسال مدارک به بانک مرکزی جهت صدور اجازهنامه فعالیت اقدام میکند. اعتبار مجوز تأسیس سه ماه از تاریخ صدور میباشد. (ماده 13و 14دستورالعمل مصوب 1397) اما اعتبار مجوز تأسیس طبق دستورالعمل اجرایی مصوب 1388 حداکثر یک سال بود.
مقررات ناظر بر فعالیت شعبه و دفتر نمایندگی
تأسیس شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در ایران :
الف) در آییننامه مصوب 1387 تنها یک ماده در خصوص فعالیتهای شعبه به صورت خلاصه و مبهم تدوین شده است. مطابق ماده مذکور شعبه موظف است فعالیتهای خود را بر اساس ضوابط نظارتی انجام دهد که مصادیق این ضوابط به صورت کلی بیان شده است. (ماده 8 آییننامه اجرایی نحوه تأسیس و عملیات شعب بانکهای خارجی) هرچند در دستورالعمل اجرایی آن مصوب 1388، در خصوص نحوه فعالیت شعب توضیحات بیشتری ارائه شده است. در دستورالعمل جدید نحوه فعالیتهای شعبه بانکهای خارجی به طور مفصل بیان شده است. از جمله نوع و روند فعالیتهای شعبه نوع اول و شعبه نوع دوم به تفصیل مشخص شده است.
برای مثال شعبه نوع اول تا یک سال پس از شروع فعالیت، مجاز به قبول سپرده قرضالحسنه پسانداز و سرمایهگذاری و صدور گواهی سپرده عام و خاص نمی باشد. پس از اتمام مهلت مزبور، با تایید بانک مرکزی به مدت دوسال مجاز به قبول سپرده قرض الحسنه پس انداز و سرمایهگذاری از قبول سپرده از اشخاص حقوقی میباشد. پس از پایان مدت اخیرالذکر، شعبه نوع اول میتواند نسبت به قبول سپرده از تمامی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی با اخذ موافقت بانک مرکزی اقدام نماید. مجموع سپردههای دریافتی توسط شعبه نوع اول، در هر زمان نباید بیش از ۱۲ برابر سرمایه اعطایی آن باشد. شعبه موظف است حداقل 80 درصد مانده هر یک از اقلام داراییهای خود را طبق آخرین صورتهای مالی حسابرسی شده در داخل ایران نگهداری کند. (ماده 23،22و 35 دستورالعمل مصوب 1397)
ب) تعیین حدود فعالیت دفتر نمایندگی در دستورالعمل جدید مبنی بر این که صرفا مجاز به انجام امور مشاورهای، بازاریابی و هماهنگ کننده امور میان بانک خارجی، موسسات اعتباری و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی بوده و نمیتواند به عملیات بانکی، ارایه خدمات بانکی و سایر فعالیتهای اقتصادی درآمدزا مبادرت ورزد. (ماده 1-12 دستورالعمل مصوب 1397)
مقررات مرتبط با نظارت بر شعبه
تأسیس شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در ایران :
بر اساس آییننامه مصوب 1387 نظارت بر عملیات شعبه بر عهده بانک مرکزی بوده است. (ماده 9 آییننامه) مطابق دستورالعمل اجرایی مصوب 1388 بانک مرکزی میتواند از طریق بازرسیان خود به عنوان مرجع نظارتی از صحت عملیات شعبه اطمینان حاصل کند و در صورت تخلف اقدامات نظارتی خود را به اجرا گذارد.
در دستورالعمل جدید نیز نظارت حضوری و غیر حضوری از شعبه توسط بانک مرکزی پیشبینی شده است. بازرسان بانک مرکزی حداقل یک بار در سال نسبت به نظارت شعبه اقدام میکنند.
بانک مرکزی به عنوان مرجع تشخیص موارد تخلف شعبه معرفی شده است. به علاوه اقدامات نظارتی و انتظامی متناسب با تخلفات شعبه پیشبینی شده است که توسط بانک مرکزی قابل اعمال است. (ماده 43، 44، 49، 50 دستورالعمل مصوب 1397)
مقررات ناظر بر انحلال شعبه
تأسیس شعبه و دفتر نمایندگی بانک خارجی در ایران :بر اساس آییننامه مصوب 1387، در صورت عدم تمکین شعبه از دستورالعملهای نظارتی و اصلاحی بانک مرکزی، درخواست بانک خارجی، توقف عملیات شعبه به مدت یک هفته بدون کسب مجوز از بانک مرکزی و نادرست یا مخدوش بودن اطلاعات و مدارک لازم برای تأسیس شعبه و احراز آن توسط بانک مرکزی، شعبه ممکن است تعطیل گردد. در صورت ورشکستگی بانک خارجی امکان منحل شدن شعبه وجود نخواهد داشت مگر پس از اطمینان بانک مرکزی از ایفای تعهدات شعبه در مقابل سپردهگذاران و مشتریان. (ماده 10 و 11 آییننامه)
در دستورالعمل جدید موارد صدور حکم انحلال شعبه متفاوت است. طبق دستورالعمل مذکور موارد انحلال شعبه شامل: لغو اجازهنامه تأسیس و فعالیت شعبه، درخواست انحلال شعبه توسط مرجع نظارتی، درخواست انحلال شعبه توسط بانک خارجی و صدور حکم ورشکستگی و یا انحلال بانک خارجی میباشد.
در نتیجه صدور حکم ورشکستگی بانک خارجی میتواند منجر به انحلال شعبه شود و مدیر شعبه باید در اسرع وقت تمام فعالیتهای خود را متوقف نماید و بر خلاف آییننامه سابق انحلال شعبه منوط به ایفای تعهدات شعبه در مقابل سرمایهگذاران نیست. البته شایان ذکر است در دستورالعمل مذکور تعیین مدیر موقت یا ناظر توسط بانک مرکزی جهت نظارت بر عملیات تصفیه شعبه و اطلاعرسانی به مشتریان توسط شعبه پیشبینی شده است. (ماده 52 و 55 دستورالعمل مصوب 1397)
همچنین بانک خارجی موظف به تهیه برنامه تفصیلی جامعی در رابطه با فرآیند انحلال و تصفیه شعبه، روش و زمان تسویه بدهیهای شعبه و اولویت پرداخت بدهی و نحوه تأمین منابع مالی را به همراه تعهدنامه مبنی بر تسویه کامل بدهیها به بستانکاران ایرانی شعبه، تهیه و به بانک مرکزی ارائه نماید. (ماده 51 دستورالعمل مصوب 1397)
جهت دریافت مشاوره با پر کردن فرم زیر کارشناسان ما در اولین فرصت با شما تماس خواهند گرفت.
2 دیدگاه