منافع شرکت های نفتی بین المللی: دسترسی به منابع نفت
چهارشنبه های حقوق نفت و گاز – درس گفتار پنجم
دکتر سیدعرفان لاجوردی – مدیرعامل موسسه حقوقی فرصت
صنعت بین المللی نفت، در ابتدا، در برگیرنده ی شرکت هایی یکپارچه ، موسوم به غول ها یا هفت خواهران بود که در تمامی مراحل اکتشاف، تولید، حمل و نقل، تصفیه و بازاریابی نفت فعالیت داشتند: بریتیش پترولیوم (بی پی) (British Petroleum)، استاندارد اویل نیوجرسی (Standard Oil of New Jersey)، با نام فعلی اگزون (Exxon)، موبیل (Mobil) که اکنون با اگزون ادغام شده و اگزون موبیل (ExxonMobil) را تشکیل داده اند، رویال داچ شل (Royal Dutch Shell) ، استاندارد اویل کالیفرنیاکه امروزه (Standard Oil of California) چورون (Chevron) نامیده می شود، گالف (Gulf) و تگزاکو (Texaco) که اینک هر دو در چورون ادغام شده است. به این لیست می توان شرکت نفت فرانسه (CFP) را نیز افزود که اینک توتال (Total) نامیده می شود.
بعدها گروه های جدیدی به نحو موفقیت آمیزی به رقابت با غول ها بر سر انعقاد قراردادهای بالادستی نفت پرداختند که عبارت بودند از: بسیاری شرکت های مستقل آمریکایی و ژاپنی و شرکت های ملی نفت اروپایی که عمدتا به دستور دولت های متبوع برای تضمین امنیت عرضه ی نفت تأسیس شدند. شرکت های مستقل تمرکز عمودی ندارند و به طور معمول، فقط در عملیات بالادستی سرمایه گذاری می کنند. مثال های دسته ی اخیر عبارتند از: کمپانی فرانسوی اِلف (Elf) که اینک در توتال ادغام شده است، کمپانی ایتالیایی آجیپ (AGIP) که اینک اِنی (Eni) نامیده می شود، شرکت اسپانیایی هیسپانویل (Hispanoil) که پس از تحت کنترل گرفتن و خرید سهام شرکت ملی نفت تازه خصوصی شده ی آرژانتین در سال 1999، رسپول وای. پی. اف (Repsol YPF) نامیده می شود.
در مجموع، شرکت های نفتی بین المللی، شامل غول ها، مستقل ها و شرکت های ملی نفت در کشورهای صنعتی که اینک خصوصی شده اند امروزه در حدود دو–سوم از سرمایه گذاری جهانی بخش بالادستی را در اختیار دارند؛ مابقی سرمایه گذاری ها توسط شرکت های ملی نفت انجام می شود.
نخستین هدف همه ی شرکت های نفتی بین المللی این است که از وجود سود قابل قبولی در عملیات بالادستی، اطمینان حاصل کنند. شرکت های نفتی بین المللی، نه تنها مسوولیت سرمایه گذاری لازم، بلکه ریسک عملیات اکتشافی را نیز تقبل می کنند. این شرکت ها می بایست به هنگام اجرای پروژه های نفتی، خودشان را با مسأله ی «مسوولیت اجتماعی شرکت» (Corporate Social Responsibility) هماهنگ نمایند که به نحو فزاینده ای اهمیت یافته است؛ از محیط زیست حفاظت کنند و هم چنین منافع اقتصادی– اجتماعی جامعه ای را افزایش دهند که در آن فعالیت دارند. امروزه این شرکت ها با مسایل پیچیده ای روبرو هستند. این شرکت ها تحت فشار مالی روزافزون کشورهایی هستند که همینک در آن جا فعالیت می کنند؛ در عین حال، به منظور دست یابی به ذخایر جدید، می بایست به اکتشاف و تولید نفت در مناطق دشوار از حیث زمین شناسی بپردازند، چرا که نفتِ به اصطلاح آسان و سهل الوصول، قبلا کشف شده است. این امر، مستلزم هزینه های سرمایه گذاری قابل توجه است. به علاوه، گاه، اکتشافات جدید در کشورهای در حال توسعه ای صورت می گیرد که احتمالا درجه ی بالاتری از ریسک های سیاسی را به همراه دارد. این ریسک ها از فقر، جنگ های داخلی، دولت های مستبد یا شکست خورده و دیگر مسائل اینچنینی ناشی می شود.
در عین حال، رقابت شدیدی بر سر دسترسی به منابع و ذخایر نفتی موجود و یا جدید، بین شرکت های نفتی بین المللی و شرکت های ملی نفت در گرفته است که قصد فعالیت در خارج از کشور خود و تبدیل شدن به «شرکت های ملی بین المللی نفت» (International NOCs) را دارند. پتروبراس (Petrobras) برزیل، سه شرکت ملی نفت چین، سی.اِن.پی.سی (CNPC)، سی.اِن، اُ.اُ.سی (CNOOC) و سینوپک (Sinopec) ، اُ.اِن.جی.سی (ONGC) هند، پتروناس (Petronas) مالزی، گازپروم (Gazprom) روسیه و بسیاری دیگر از شرکت های ملی نفت، همینک در حال فعالیت در داخل و خارج از کشور خود هستند. در واقع یک سرواژه جدید تحت عنوان «آی.اِن.اُ.سی» (International National Oil Company) پدید آمده است تا شرکت های ملی بین المللی نفتی را توصیف کند.
نظری دهید