هیأت حل اختلاف فیدیک (DAB)
ندا خسروجردی
موسسه حقوقی و داوری بین المللی فرصت
در قراردادهای بین المللی ساخت‌و‌ساز، که در آن به منابع مالی، فنی و انسانی هنگفتی نیاز است، حل فوری تمامی اختلافات در محل پروژه ضروری است. فدراسیون بین‌المللی مهندسان مشاور یا هیئت حل اختلاف فیدیک (DAB) که مدت‌هاست به‌ویژه در ایالات متحده مورد استفاده قرار می‌گرفته است، موفقیت چشمگیری در اجتناب از داوری طولانی مدت یا رسیدگی قضایی داشته است. دامنه موضوعات قابل ارجاع به این هیأت بسیار وسیع است. ماده 20 قراردادهای فیدیک، مقرر می‌دارد، هریک از طرفین می‌تواند هرگونه اختلاف که درارتباط یا ناشی از قرارداد یا اجرای کارهاست را در این هیأت مطرح نماید. انتصاب اعضای هیئت حل اختلاف به محض توافق طرفین قرارداد، به اتفاق آرا معرفی می‌شوند. هیأت حل اختلاف دارای تخصص فنی خاص متناسب با قرارداد هستند. هیأت حل اختلاف شباهت زیادی به داوری دارد و اجرای تصمیمات آن‌ها تقریباً مشابه است. به همین دلیل است که ارزیابی حقوقی تصمیمات هیأت حل اختلاف بسیار مهم به نظر می‌رسد. هنوز کنوانسیون بین المللی برای اجرای تصمیمات هیأت حل اختلاف وجود ندارد. اینجاست که کنوانسیون نیویورک 1958، به عنوان کاربردی‌ترین و شناخته شده‌ترین کنوانسیون در زمینه شناسایی و اجرای آرای داوری، می تواند به ما در ارزیابی و اجرای آن تصمیمات کمک کند. در قراردادهای بلندمدت بین المللی ساخت‌و‌ساز، حل‌و‌فصل اختلافات بلافاصله در محل پروژه ضروری است. در غیر این صورت زیان‌های مالی زیادی متوجه پروژه و هر دو طرف خواهد شد. بنابراین ارجاع مستقیم به داوری لزوماً نمی‌تواند پاسخگوی نیاز طرفین باشد. فیدیک به عنوان یک انجمن بین المللی و تخصصی در زمینه قراردادهای ساخت و ساز، برای اولین بار قبل از سال 1999 مهندسین مشاور را برای حل‌و‌فصل اختلافات در فرم‌های استاندارد قراردادهای قدیمی انتخاب کرد. در نسخه جدید قراردادهای فیدیک در سال 1999، این نقش به هیئت داوری اختلاف ارجاع شده است که در آن هیأت باید بی‌طرفانه عمل کند و تصمیمی مبنی بر عدالت و انصاف اتخاذ کند. تصمیم هیأت حل اختلاف در صورتی که مورد اعتراض هیچ یک از طرفین قرار نگیرد، مطابق بند 4 ماده 20 مقررات فیدیک به دلیل عادلانه بودن و عدم صدور آن بر اساس قوانین خاص هیچ کشوری، قطعی و لازم‌الاجرا می‌شود.
به عنوان مثال، طبق ماده 67 مقررات فیدیک 1977 (ویرایش سوم)، هرگونه اختلاف از هر نوعی که بین کارفرما و پیمانکار در ارتباط یا خارج از قرارداد یا اجرای کار ایجاد شود، در وهله اول باید به مهندسی ارجاع و توسط وی حل‌و‌فصل شود و بایستی ظرف مدت 90 روز پس از درخواست هر یک از طرفین برای انجام این کار، تصمیم خود را کتبی به کارفرما و پیمانکار اعلام کند. چنین تصمیمی در مورد هر موضوعی که به آن ارجاع شده است، قطعی و لازم‌الاجرا خواهد بود و در صورتی که کارفرما یا پیمانکار از چنین تصمیمی ناراضی باشد، می تواند ظرف 90 روز پس از دریافت اخطار چنین تصمیمی، یا ظرف 90 روز پس از انقضای اولین دوره 90 روزه، حسب مورد، درخواست کند که موضوع یا موضوعات مورد اختلاف به داوری ارجاع شود. اما چنین طرفی در همان ابتدای کار با یک مشکل روبرو می‌شود. زیرا قراردادهای فیدیک مقرر می‌دارند، که تصمیم‌های هیأت قضاوت اختلاف می‌تواند به عنوان مدرک در داوری استفاده شوند. بنابراین در عمل طرفی که از تصمیم ناراضی است باید نشان دهدکه چرا آن تصمیم اشتباه بوده است.
البته طرفین قرارداد می‌توانند به جای دریافت یک تصمیم از هیأت قضاوت اختلاف، درخواست اظهارنظری بکنند که به صلاح اختلاف ایجاد شده است، همچنین می‌توانند نظر هیأت را در مواردی که موجب دوری از اختلاف در مراحل ابتدایی می‌شود را جویا شوند. برای چنین اظهارنظری باید همه طرفین قرارداد خواستار مراجعه به هیأت باشند. این نقش غیر رسمی و مشاوره‌ای هیأت برای طرفین قرارداد کمک‌کننده است.
ماهیت تصمیم هیأت حل اختلاف یا (DAB) چیست؟
هیأت حل اختلاف فیدیک دارای اختیارات داوری نیست، همچنین نمی‌توان تصمیم آن‌ها را به تنهایی اجرا کرد که گویی یک رای قضایی است. کنوانسیون 1958 نیویورک در مورد تصمیمات هیأت حل اختلاف اعمال نمی‌شود و بنابراین نمی‌تواند به اجرای تصمیم هیأت حل اختلاف کمک کند. اما از سویی دیگر تصمیم هیأت حل اختلاف یک تصمیم کارشناسی هم نیست. کارشناس بدون توجه به قرارداد، بر اساس علم خود تصمیم می‌گیرد، در حالی که عضو هیأت، باید در مورد شرایط قرارداد تصمیم‌گیری کند و بایستی نظر خود را بطور مستدل بیان نماید؛ بنابراین تصمیم آن نمی‌تواند مانند تصمیم کارشناسی باشد. در مورد ماهیت تصمیم هیأت حل اختلاف، باید منابع مختلف را بررسی کرد. مقررات موجود در مورد این تصمیمات، مقررات اتاق بازرگانی بین المللی (ICC) و مقررات فیدیک است. هیأت حل اختلاف فیدیک به عنوان یک نوع حل اختلاف جایگزین (ADR) در نظر گرفته می‌شود، بنابراین مشخصات شیوه حل اختلاف جایگزین یا ADR (Alternative dispute resolution) را می‌توان در تصمیمات DAB اعمال کرد. اصطلاح “ADR” به عنوان حل و فصل اختلاف دوستانه یا حل اختلاف جایگزین راه حل ویژه برای رسیدگی به اختلافات خارج از دادگاه‌های قضایی است.
حل اختلاف جایگزین به دو گروه مختلف تقسیم می‌شود: گروه اول فقط به عنوان تسهیل‌کننده در روند حل‌اختلاف عمل می‌کند و تصمیمات آن الزام‌آور نیست، مانند میانجیگری یا سازش، که در آن طرفین سعی می‌کنند اختلافات را به طور دوستانه از طریق شخص ثالث حل‌و‌فصل کنند. قسم دوم تعیین‌کننده است که در آن طرفین به شخص ثالثی به عنوان مهندس مشاور اجازه می‌دهند که تصمیمی صادر کند و اختلافات خود را با تصمیم وی که برای آن‌ها قطعی و لازم‌الاجراست حل‌و‌فصل کنند. از آنجایی که تصمیمات هیأت حل اختلاف تصمیمات تعیین‌کننده‌ای هستند، می توان آن را در گروه دوم روش‌های جایگزین حل اختلاف طبقه بندی کرد و برای آن ویژگی لازم‌الاتباع بودن در نظر گرفت.
نظری دهید